نادره ی دوران

چند روز پیش یعنی اول شهریور مصادف بود با هیجدهمین سالگرد درگذشت دکتر پرویز ناتل خانلری . جای تاسف است که یکی از بزرگترین مردان فرهنگ معاصر این مرز وبوم آن چنان که باید، شناخته نشده است . دکتر پرویز ناتل خانلری از بزگترین مردان عرصه ادب و پژوهش و از خدمتگزارترین مدیران عرصه ی فرهنگی در ایران معاصر بود . دور اندیشی و خردمندی ، احاطه ی کم نظیر به سنت و فرهنگ ایرانی در کنار تسلط بر دست آوردهای فرهنگی دنیاهای دیگر به ویژه دنیای غرب ، شخصیت متین و قابل احترام ، ذهنیتی خلاق و نوجو ، عشق به زبان فارسی و بسیاری خصایص دیگر در این مرد بزرگ دست به دست هم داده بود تا ازاو نادره ی دوران بسازد . دکتر خانلری از 1322 تا 1357 به مدت 35 سال مجله ی سخن را انتشار داد . مجله سخن در واقع پایگاهی بود برای پرورش استعداد های نو و دریچه ای بود برای آشنا کردن مردم با دنیای جدید از سویی و درک غنای فرهنگ ایرانی از سوی دیگر . کسانی چون صادق هدایت ، صادق چوبک ، غلامحسین ساعدی ، بهرام صادقی و بسیاری دیگر از نام آوران فرهنگ امروز ایران در مجله ی سخن بالیدند .
دکتر خانلری در زمانی که به وزرات آموزش وپرورش رسید ، طرح سپاه دانش را ارائه و اجرا کرد تا ممکلت را از بی سوادی خانمان سوزی که بدان گرفتار بود به درآرد . سازمان کتاب های درسی را تاسیس کرد و به آشفته بازار کتاب های درسی در ایران پایان داد . پس از کناره گیری از وزرات ، بنیاد فرهنگ ایران را تشکیل داد که در طی فعالیتش بیش از 300 عنوان کتاب ارزشمند در حوزه های مختلف از ادبیات و عرفان گرفته تا نجوم و ریاضیات منتشر کرد . پس از این در اوایل دهه ی پنجاه شمسی پژوهشکده ی ایران را بنیان گذاشت تا کارهای تحقیقی و پژوهشی در باره ی جنبه های مختلف فرهنگ ایران در آن انجام شود و جالب است که با این همین مشاغل مدیریتی دمی از تحقیق و نوشتن غافل نبود . تاریخ زبان فارسی را در سه جلد نوشت که کتابی بسیار مهم و دقیق در این زمینه است . دستور زبان فارسی را نگاشت که اولین دستور فارسی بر مبنای اصول علمی است . وزن شعر فارسی را انتشار داد که نگاهی تازه و بدیع به عروض است . یکی از بهترین تصحیح های دیوان حافظ را ارائه کرد . سمک عیار به همت او تصحیح و منتشر شد ، بیش از 300 مقاله درخشان نوشت و ..... و شعر عقاب را بر فراز آسمان شعر فارسی به پرواز در آورد .
و دریغا که این مرد بزرگ ، پس از انقلاب 57 ، چند ماهی در زندان به سر برد و بقیه عمر را در فقر و تنگدستی روزگار گذارند . خانلری مرد کار های سترگ و اندیشه های بزرگ و صاحب خردی به غایت روشن بود . گاهی فکر می کنم اگر چند نفر مانند او داشتیم امروز ایرانی دیگر را به چشم می دیدیم .